Weer een polletje

Het was in de Kuip tijdens het seizoen ’87-’88 dat de loopbaan van doelman Hans van Breukelen in een neerwaartse spiraal kwam. Een polletje op de zestienmeterlijn zorgde voor hoon en een plek op de reservebank bij Oranje achter Joop Hiele. De ‘Breuk’, die zichzelf met ongekend fanatisme omhoog had geknokt, raakte in zak en as, maar overwon de dip. Slechts een half jaar later stopte hij de beslissende strafschop voor PSV in de Europa Cupfinale tegen Benfica en weer een paar weken later won hij met Oranje het EK van 1988.
Door zijn niet aflatende gedrevenheid én de adviezen van haptonoom Ted Troost hervond hij de weg naar succes.
Die gedrevenheid kenmerkt Van Breukelen nog steeds. Vorige week startte het werkjaar op mijn school en de directie liet dit begin ludiek plaatsvinden: Hans van Breukelen werd uitgenodigd om een lezing te verzorgen. Met hetzelfde fanatisme waarmee hij ooit de Europese top bereikte, baande de ex-doelman zich een weg over het podium en door de zaal. Bevlogen legde de Utrechter verbanden tussen presteren in de voetbalsport en het werken in het onderwijs. Hans stuiterde, schreeuwde, fluisterde, rende, sprong en ontroerde. Hij had mijn aandacht de volle 75 minuten.
Van Breukelen had zich het vak van spreker geheel eigen gemaakt. De moraal van zijn betoog werd snel duidelijk: werk met passie en vorm samen een team, dan kom je tot grote resultaten. De anekdotes (Van Basten, Hiddink), de muziek (“You’re simply the best”), de interactie met het publiek en de opmerkelijke filmpjes (de Engelse talentenjacht met Paul Potts: volg je droom!); alles werd ingezet om de boodschap over te brengen.
De lezing eindigde met een mooie metafoor. Hans pakte een officiële Champions League-bal. Het patroon op het leer, onderling verbonden sterren, symboliseerde volgens de spreker verbondenheid en samenwerking. Vervolgens moest de bal nog op de juiste spanning. Net als toentertijd in de Kuip stuiterde Van Breukelen de bal, nu om zijn verhaal tot volle bloei te laten komen. In onze aula ontbreken polletjes; de bal kaatste keurig terug en hoon bleef achterwege. Integendeel, nadat hij de bal met een ferme boog aan een toehoorder schonk, nam Van Breukelen een warm applaus in ontvangst.
Toch dacht ik nog tijdens deze dankbetuiging van het publiek terug aan het gedeelte van de lezing die gewijd werd aan René van der Gijp. De oud-ploeggenoot van PSV en zelfverklaard flierefluiter werd door Van Breukelen gretig gebruikt om de les over teambelang kracht bij te zetten. In de wereld van De Breuk heerst totale overgave, betrokkenheid en discipline. Daar is geen plaats voor een andere benadering. De zienswijze van een ontspannen buitenspeler die de gewoonte heeft het belang van een gewonnen wedstrijd te relativeren is hetzelfde als vloeken in de kerk, volgens de oud-doelman.
René van der Gijp verliet PSV, vulde zijn zakken in Zwitserland en liet zijn loopbaan versloffen. Maar op dit moment is diezelfde Van der Gijp een populaire voetbalanalist. Hij heeft een verrassende kijk op de sport en zorgt voor relativerende opmerkingen. Een geluid dat de overspannen voetbalindustrie goed kan gebruiken. Ook maakt hij dezelfde schnabbeltour als spreker door Nederland. Waarschijnlijk voor een hogere gage dan Van Breukelen en, gezegend met een fraai gevoel voor humor, met een ovatie als afsluiting. Ook voor nonchalante individualisten is er een weg omhoog.
Naast het pleidooi voor een goede teamspirit vertelde Van Breukelen daarmee, zonder het zelf te benoemen, dat je op verschillende manieren succes kunt hebben. De voordracht van vijf kwartier boeide tot de laatste minuut; het schooljaar begon bruisend, maar nadat de kruitdampen waren opgetrokken lagen de resten zichtbaar op het podium. Ingetrapte open deuren en een opgepoetst oud-Hollands spreekwoord: er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden.