Het vlot op de golven

Italië maakt me week. Ik herinner me lome zomeravonden bij het Gardameer. Fietsen door de heuvels van Toscane, cipressen in de verte. Slenteren door de geschiedenis in het centrum van Rome. Het leven is perfect op een terras in Florence, rond elf uur ‘s morgens. De druiven groeien tegen de gevel van het restaurant omhoog, de luiken naast de ramen zijn net zo weemoedig bruin als de koffie die je net hebt besteld. Uit de deuropening klinkt zacht muziek van Ennio Morricone en je kijkt naar de vrouwen die langs flaneren.
Het blijft een mysterie dat een volk dat, geholpen door een zwoel klimaat, elke dag het merg uit het leven weet te zuigen, niet in staat is om diezelfde zwierigheid in het voetbal te krijgen. Wedstrijden in de Serie A zijn vaak niet om aan te zien, Italiaanse clubs voetballen graag achteruit. In de laars bevinden zich weinig stadions die een gevoelige snaar weten te raken. Het temperament van de fans op de rangen en de vaak gespeelde verongelijktheid van een verhitte Italiaan vergoeden een beetje de schade, maar het voetbal spreekt er niet aan. Met deze schijnbare tegenstelling vormt Italië de tegenpool van Engeland. De Angelsaksen met hun verregende kapsels en schreeuwende tatoeages op de spierwitte huid, weten een verbluffend gebrek aan stijl in het dagelijks leven juist te koppelen aan een sensationele voetbalcompetitie.
Toch kennen Italianen het gevoel van succes. Clubs als Juventus, Internazionale en AC Milan wonnen veel Europese bekers, de nationale ploeg werd in 2006 zelfs voor de vierde keer wereldkampioen. In Nederland hebben we het graag over de gloriejaren van Ruud Gullit, Frank Rijkaard en Marco van Basten bij AC Milan, begin jaren negentig. De club met de rood-zwarte strepen heerste over Europa en werd in die tijd geleid door Silvio Berlusconi, een controversiële zakenman in het bezit van veel mediabedrijven. Om grip te krijgen op de vele corruptieschandalen waarin hij verzeild raakte, besloot Berlusconi de politiek in te gaan. Blijkbaar een manier om je onschendbaarheid te vergroten. Inmiddels is Berlusconi voor de derde keer president van Italië. Hoewel de politieke voorganger nog steeds met de regelmaat van de klok in schandalen verzeild raakt en beschuldigd wordt van corruptie, is zijn positie als leider van Italië zo vanzelfsprekend als kaas op een pizza. Berlusconi beheert namelijk met zijn bedrijven 90% van alle Italiaanse media. Alle kritische noten op tv of radio, alle naar verontwaardiging neigende artikelen in krant of tijdschrift worden beantwoord met een meedogenloos ontslag. Het Italiaanse volk dat het leven doorgaans zo zwierig omarmt, accepteert deze ongezonde schijndemocratie gelaten. Nog steeds paraderen zij met fraaie zonnebril langs de terrassen, om de wind subtiel door hun zwarte lokken te laten waaien, maar de president heeft hun monddood gemaakt. Hun geamputeerde stem maakt de druiven op de gevels van Florence minder zoet.
In het gouden AC Milan van de drie Nederlanders speelde ook Paolo Maldini. In 1985, het jaar waarin Bernard Hinault de Tour de France won en Gorbatsjov in de Sovjet-Unie nog moest beginnen met glasnost en perestrojka, brak hij in San Siro door. In 24 jaren speelde hij meer dan 1000 officiële wedstrijden voor Milan, 126 interlands voor Italië en won hij vele prijzen. Paolo Maldini is een onwaarschijnlijk voorbeeld van clubtrouw. Al die tijd was hij een ambassadeur voor zijn land en een icoon voor zijn club. Nooit raakte Maldini in opspraak. Hij had het te druk met het toegewijd uitvoeren van zijn werk.
Het begin van de loopbaan van de sierlijke verdediger liep synchroon met de opkomst van Silvio Berlusconi. Terwijl Maldini bouwde aan een monumentale carrière, vergrootte de voorzitter van Milan stap voor stap zijn machtsgreep over het land.
Onlangs stopte de 73-jarige Berlusconi zijn seksuele relatie met een tiener in zijn veel gebruikte doofpot. In diezelfde maand nam Paolo Maldini op 40-jarige leeftijd afscheid van AC Milan in San Siro. In het huis waar hij 24 jaren woonde werd hij vervolgens door een deel van het publiek uitgefloten. Een volk met een haarfijn oog voor stijl en detail ontkent de schoonheid van een speler die de mooiste Italiaanse eigenschappen in zich verenigt: elegantie en vasthoudendheid.
Italië is de richting kwijt. Het land lijkt op drift. Stuurloos als een vlot op de golven lijkt het overgeleverd aan de nukken van de wind. De greep van het land vol verleiding laat me langzaam los.